W dzisiejszych czasach dyrektorzy szkół zabiegają o to, aby osoby pracujące w ich placówce, czyli głównie nauczyciele, byli profesjonalistami. Nauczyciel odgrywa ważną rolę i ma znaczący wpływ na kształtowanie oblicza młodych, a potem całej dojrzałej społeczności.

¹Według Współczesnego Słownika Języka Polskiego profesjonalizm to „uprawianie czegoś w sposób profesjonalny, zawodowy”, natomiast profesjonalista to „człowiek uprawiający coś jako swoją profesję, zwykle bardzo dobrze”. Być profesjonalistą to znaczy być ekspertem na bazie wiedzy teoretycznej na poziomie magisterskim.

Omawiając definicje profesjonalizmu warto przypomnieć również, kim jest nauczyciel. „Nauczyciel jest główną osobą przekazującą systematycznie uporządkowaną wiedzę z najróżniejszych dziedzin nauki w szkole, jest obok ojca i matki głównym czynnikiem wychowawczym. To jeden z podstawowych czynników procesu kształcenia, profesjonalnie wykwalifikowany pracownik pedagogiczny, współodpowiedzialny za kierowanie, organizację i wyniki tego procesu².

Każdy nauczyciel, przewodnik, terapeuta może być profesjonalistą. Jednakże taka postawa ma wpływ na jego stosunek do podopiecznych. Taki nieskazitelny, wręcz idealny sposób działania niekiedy bezpośrednio wpływa na ocenę zdarzeń, np. podsumowując diagnozę, którą stawiamy dziecku stosujemy słowa typu: „niewiele można zrobić”; „wszystko, co jest w naszej mocy, zostało dokonane…” itd.

To stawanie się profesjonalistą zatraca w nauczycielu/przewodniku intuicję, pozytywne odniesienie do podopiecznego. W tej koncepcji ten perfekcjonizm staje się wręcz pułapką, bowiem dochodzi do utraty wewnętrznych przekonań, przeczuć, które mimo wszystko są bardzo istotne w procesie rozwoju dziecka. Przewodnik nie może zwątpić w umiejętności i możliwości swego podopiecznego.

Należy jednak pamiętać, iż każda szkoła stwarza warunki pozwalające nauczycielowi w pełni wykazać sie swoim doświadczeniem, oraz zdobytą wiedzą. Nauczyciel traktujący przekazywane treści jako składowe własnego systemu wartości może nie tylko wpływać na kształtowanie postaw i przekonań przez swoją intuicję, wewnętrzne przeczucie a nie sensu stricte profesjonalizm.

Perfekcjonizm burzy właściwy obraz przewodnika, który poniekąd przestaje być „przyjacielem”, do którego można się zwrócić z trudnym pytaniem, poprosić o radę. Tym samym nie jest dla nas wzorcem do naśladowania czy też wychowawcą w pełni tego słowa znaczeniu. Nie dostrzega niepowtarzalności każdego wychowanka, nie próbuje odszukać w nim tego, co najcenniejsze. Nie dba o jego rozwój i zainteresowania.

Pozytywne relacje nauczyciela ze swoimi podopiecznymi, jakimi są uczniowie, otwiera im wspólną drogę lepszego porozumiewania się we wspólnej pracy w szkole. Uczeń wie, że w każdej sytuacji może polegać na nauczycielu, pragnącym mu pomóc przy rozwiązywaniu każdego problemu i trudności. Jednak profesjonalizm właśnie niekiedy uniemożliwia przewodnikowi nawiązanie tych właściwych i pożądanych relacji.

Słowem, które powinno zdominować profesjonalizm w odniesieniu do działania jest… satysfakcja, pozwalająca na efektywniejszą pracę z młodzieżą szkolną, co w konsekwencji owocuje współpracą, będącą dla uczniów i nauczyciela sposobem lepszego poznania się i milszego spędzania czasu.

Dobrze przygotowani nauczyciele to nie profesjonaliści, lecz ci, którzy stale dokonują samooceny, zarówno przez obserwacje uczniów, jak i przez wgląd we własne postępowania. Są wnikliwymi obserwatorami swoich uczniów. Regularnie stawiają sobie kolejne cele, miarą osiągnięć tych założeń jest stopień zaangażowania uczniów. Regularnie też oceniają swoje postępy. Szukają rady, cenią opinie i spostrzeżenia innych nauczycieli. Nauczyciele angażujący się w taką współpracę odnoszą korzyści przez zwiększone poczucie szacunku i wsparcia, które oferują sobie nawzajem.

Nauczyciela powinno cechować zainteresowanie uczniem, takt i kultura. Pedagog może efektywnie pracować i spełniać profesjonalnie swoją pracę w procesie wychowania, jednak powinien być zdolny do krytycznej refleksji nad własnymi działaniami, dokonywać ciągłej samooceny w celu doskonalenia swoich kwalifikacji, osobowości.

Nauczyciel musi przede wszystkim wiedzieć, co robi, co chce robić z dziećmi, po co i dlaczego to robi. Powinien dostrzegać w swoich podopiecznych „ludzi”, dawać im poczucie bezpieczeństwa, mając przy tym entuzjazm dla świata. Można stwierdzić, że współczesny nauczyciel nie jest jedynie specjalistą w przedmiocie, którego uczy. Musi być także człowiekiem myślącym twórczo, empatycznym w kontaktach z innymi oraz wrażliwym na potrzeby ucznia. Nauczyciel więc nie pełni już jedynie funkcji źródła wiedzy, lecz ma być doradcą, konsultantem, animatorem i organizatorem procesu kształcenia i wychowania³.

¹ W. Dróżka, Nauczyciel, autobiografia, pokolenie, Kielce 2008, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.

² Pedagogika, pod red. B. Śliwerskiego, tom II, Gdańsk 2006, GWP.

³ B. Muchacka, M. Szymański (red), Nauczyciel w świecie współczesnym, Kraków 2000, Impuls, s. 72 – 73.